ZK Rollup چیست؟

چرا به لایه دومی ها نیاز داریم؟، شاید این سوال مهم ترین سوالی باشد که یک کاربر برایش پیش آمده باشد که،”اصلا چرا به لایه دومی ها نیاز داریم و لایه دومی ها چه اهمیتی دارند؟!”

دوستان در نظر داشته باشید بلاکچین های لایه اولی بعد از هجوم پروژه ها و برنامه های غیرمتمرکز بسیار زیاد، که خواهان استفاده از این شبکه ها بودند، با یک ترافیک سنگین پردازشی روبه رو شدند.

از این رو این شبکه ها مانند قبل توان پردازشی و سرویس دهی به کاربران را نداشتند و از طرفی شبکه های بلاکچینی با هدف کنار زدن سیستم بانکی شروع به فعالیت کرده اند، پس باید بسیار سریع تر از سیستم بانکداری بتواند تراکنش ها را پردازش کنند. در نتیجه ایده های زیادی برای رفع مقیاس پذیری داده شد که اغلب توسط تیم فنی اتریوم و یا توسط سایر متخصصین برای بهبود مقیاس پذیری این شبکه بود.

راهکارهایی که برای مقیاس پذیری اتریوم تا کنون ارائه شده را بیان می کنیم:

• Sharding
• SIDECHAINS
• Proof of Stake
• State Channels
• zk-Rollups
• Plasma
• Optimistic Rollups
• VALIDIUM

اما در این مقاله در نظر داریم با سازوکار zk-Rollup ها آشنا شویم پس اگر علاقه دارید تا از ساختار و نحوه فعالیت zk-Rollup  ها آگاه شوید تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.

همچنین شما می توانید، مقاله OPTIMISTIC Rollup و مقایسه OPTIMISTIC Rollup و ZK ROLLUP را مطالعه نمایید.

---

بررسی ویدیویی ZK Rollup

 

تاریخچه پیداش ZK Rollup

قبل از این که در مورد مفهوم zk-Rollup ها حرفی بزنیم، اجازه بدید با تاریخچه ای از این تکتولوژی آشنا شویم. مفهوم “Zero-Knowledge Proofs”  یک مفهوم بسیار مهم و با اهمیت است. این مفهوم نخستین بار توسط شافی زلدواسر، چارلز رکی کریپتون خالق پروژه Zerocoin و سیلویو میکالی در مقاله‌ ای به نام  “Non-Interactive Zero-Knowledge” در سال ۱۹۸۵ معرفی شد. این مفهوم اصطلاحاً به عنوان NIZK هم شناخته می‌ شود.

بیشتر بخوانید: رول آپ Rollup چیست؟

این ایده از آن زمان تا کنون توسط اساتید و محققان در زمینه کریپتوگرافی و امنیت اطلاعات پیشبرده و توسعه یافته است. مهمترین کاربرد این مفهوم در توسعه حفظ حریم خصوصی در تراکنش‌ ها در فضای دیجیتال و امنیت کلیدهای رمزنگاری است. در سال ‌های اخیر، تکنیک‌ های مبتنی بر گواه اثبات دانش صفر به عنوان بخش مهمی از پروتکل ‌های رمزنگاری، مدیریت هویت، پروتکل ‌های بلاکچین مانند ZK-Rollups که از مفهوم گواه اثبات دانش صفر برای افزایش کارایی شبکه‌ ها استفاده می ‌کنند و بسیاری دیگر از زمینه ‌های فناوری و امنیت استفاده می‌ شوند.

در کل، این مفهوم تأسیسات مهمی را برای توسعه راهکارهای امنیتی و حفظ حریم خصوصی در دنیای دیجیتال فراهم کرده و به عنوان یکی از تکنولوژی‌ های اساسی در زمینه امنیت و حریم خصوصی به ‌شمار می ‌رود.

---

zero-Knowledge Proofs یا همان گواه اثبات دانش صفر چیست؟

Zero-Knowledge Proofs به معنای “اثبات یک چیزی بدون فاش کردن اطلاعات” است. این تکنولوژی به افراد این امکان را می ‌دهد تا اطلاعات خصوصی را اثبات کنند بدون اینکه خود اطلاعات خصوصی را فاش کنند.

فرض کنید شما و دوستتان در اتاقی هستید و یک جعبه قفلی با یک رمزعبور دارید. شما می ‌خواهید به دوستتان اثبات کنید که رمزعبور را می ‌دانید، اما نمی ‌خواهید رمزعبور را به او نشان دهید. در اینجا، Zero-Knowledge Proof به شما این امکان را می ‌دهد که نشان دهید رمزعبور را می ‌دانید بدون اینکه آن را فاش کنید. به عنوان مثال، شما می ‌توانید از دوستتان بخواهید که جعبه را به شما بدهد و شما رمزعبور را در جعبه وارد کنید. سپس جعبه را به دوستتان بدهید و او می ‌تواند با باز کردن جعبه از شما اثبات بگیرد که رمزعبور را می‌ دانید، اما واقعیت رمزعبور به او نشان داده نشود.

این تکنولوژی در زمینه ‌هایی مانند امنیت دیجیتال و حریم خصوصی بسیار مفید است و می ‌تواند به افراد کمک کند تا اطلاعات خصوصی ‌شان را حفظ کرده و همزمان اثبات ‌هایی انجام دهند.

---

آشنایی با مفهوم zk-Rollup

روش کار در zk-Rollup به این ترتیب است که دسته ای از تراکنش ها در لایه دوم و در یک فضای آفچین پردازش می شوند و خلاصه ی تمامی تراکنش ها، در قالب یک تراکنش روی شبکه اصلی (لایه اول) ثبت می شود و یا به اصطلاح نتیجه تمامی تراکنش ها به صورت یک رول به شبکه اصلی فرستاده می شود.

به بیان ساده zk-Rollup مثل یک حافظه فشرده عمل می‌ کند. برای مثال، فرض کنید می ‌خواهید تعداد زیادی عکس را در یک کتاب عکس ذخیره کنید، اما کتاب جای کمی دارد.

حالا به جای این که همه عکس‌ ها را به صورت کامل در کتاب ذخیره کنید، شما فقط یک چکیده (مثلاً نقاط کلیدی هر عکس) را در کتاب قرار می ‌دهید. اگر کسی بخواهد این عکس را مشاهده کند، شما به او چکیده را می ‌دهید و او می ‌تواند از آن تصویر کامل را بازسازی کند.

به همین ترتیب zk-Rollup در بلاکچین کار می‌ کند، اطلاعات تراکنش‌ ها به صورت مختصر (چکیده) در بلاکچین اصلی ذخیره می ‌شود و اثبات ‌ها به اطلاعات اصلی متصل می ‌شوند. این اثبات‌ ها به کاربران اجازه می‌ دهند تا تراکنش ‌های جدید را تأیید کنند، حتی بدون دسترسی به تمام جزئیات تراکنش. این موضوع باعث می‌ شود بلاکچین سبک ‌تر و سریع ‌تر عمل کند و هزینه‌ های تراکنش کمتری داشته باشد.

---

چرا zk-Rollup ها انقدر با اهمیت هستند؟ و چرا این مفهوم انقدر مورد توجه قرار گرفت؟

برای پاسخ به این جواب باید بدانیم که zk-Rollup ها چه ویژگی های مثبتی را به شبکه اضافه می کنند که تا پیش از آن وجود نداشت و یا اگر وجود داشت بازدهی پایینی داشت:

• کارایی بالا: zk-Rollups به افزایش کارایی شبکه کمک می‌ کنند. زیرا تراکنش‌ ها در لایه دوم پردازش می‌ شوند و تنها نتیجه نهایی به شبکه اصلی گزارش می ‌شود. این به معنای پردازش سریع ‌تر تراکنش‌ ها و افزایش تعداد تراکنش‌ ها در ثانیه است.

• کاهش هزینه ‌ها: با اجرای بیشتر عملیات در لایه دوم، کارمزد تراکنش‌ ها به شدت کاهش می ‌یابد. این به کاربران کمک می‌ کند تا هزینه‌ های مربوط به تراکنش ‌ها را کمتر کنند.

• حفظ امنیت: این تکنولوژی از رمزنگاری (Zero-Knowledge Proof) استفاده می ‌کند تا امنیت تراکنش‌ ها و داده‌ ها را تضمین کند. این به کاربران اطمینان از حفظ امنیت تراکنش‌ های خود می ‌دهد.

• استفاده در بلاکچین‌ های مختلف: zk-Rollups قابلیت اجرا در بلاکچین‌ های مختلف را دارند و می ‌توانند به بهبود‌های اساسی در معماری ‌های مختلف بلاکچین منجر شوند.

• کاربرد گسترده: از جمله کاربرد های zk-Rollups می ‌توان به پرداخت‌ ها، بازی‌ های دیجیتال، تبادل ارز دیجیتال، و بسیاری از کاربردهای دیگر اشاره کرد.

• حفظ حریم خصوصی: zk-Rollups از تکنولوژی Zero-Knowledge برای اثبات صحت تراکنش‌ ها و داده‌ ها بدون نیاز به افشای جزئیات استفاده می ‌کنند. این به افراد اجازه می ‌دهد تا تراکنش ‌های خود را انجام دهند، حتی بدون افشای هویت یا محتوای دقیق تراکنش.

• مقاومت در برابر سانسور: zk-Rollups با اجرای عملیات در لایه دوم و تأیید نهایی در شبکه اصلی، مقاومت در برابر سانسور توسط aggregator وprover (aggregator و prover) را افزایش می ‌دهند. این به افراد در مناطق جغرافیایی با سانسور امکان دسترسی به برنامه ‌ها و خدمات را می ‌دهد.

• محافظت از حریم خصوصی تراکنش‌ های حساس: این تکنولوژی به کاربران امکان انجام تراکنش ‌های حساس، مانند انتقال دارایی ‌های خصوصی یا اطلاعات حساس را فراهم می ‌کند. این امر از حریم خصوصی کاربران حفاظت می ‌کند.

بیشتر بخوانید: OPTIMISTIC Rollup چیست؟

---

ارتباط بین اتریوم (لایه اول) و لایه دوم (zk-Rollup) چگونه است؟

زنجیره ZK-rollup یک پروتکل خارج از زنجیره است که در بالای بلاکچین اتریوم عمل می کند و توسط قراردادهای هوشمند اتریوم روی زنجیره مدیریت می شود. مجموعه‌ های ZK تراکنش ‌هایی را خارج از Mainnet اجرا می ‌کنند، اما به‌ طور دوره‌ ای دسته ‌های تراکنش‌ های خارج از زنجیره را در قالب یک رول جمع ‌آوری می‌ کنند که در نتیجه زنجیره  ZK-rollup را به وجود می آورند.

در ادامه کمی درباره معماری شبکه  ZK-rollup ها بحث می کنیم:

• قراردادهای هوشمندی که ZK-rollup ها را اداره می کنند به این ترتیب می باشند:

قراردادهای آنچین: این نوع از قراردادها در شبکه اتریوم و زنجیره اصلی (Layer 1) واقع می‌ شوند. پروتکل ZK-Rollup، از این قراردادها برای کنترل و مدیریت تمام عملکردهای مربوط به این پروتکل استفاده می‌ شود.

قرارداد اصلی : این قرارداد روی زنجیره اصلی اتریوم واقع شده و وظیفه نگهداری بلاک ‌های  Rollup، پیگیری و ثبت وجه‌ های واریزی، و نظارت بر به‌ روزرسانی‌ های وضعیت را دارد. این قرارداد اطلاعات اصلی پروتکل ZK-Rollup را در زنجیره اصلی ذخیره می ‌کند.

قرارداد تأیید کننده  (Verifier contract): این قرارداد روی زنجیره اصلی اتریوم واقع شده و وظیفه تأیید صحت مدارک‌ های ارسال شده با گواه اثبات دانش صفر (zero-knowledge proofs) توسط تولید کنندگان بلاک دارد. بنابراین، این قرارداد به تأیید این مدرک ‌ها توسط تولید کنندگان بلاک می ‌پردازد.

برای درک بهتر استقرار قراردادهای هوشمند و ارتباط آن ها اجازه بدهید یک مثال بزنیم:

قرارداد اصلی  (Main Contract): فرض کنید یک پروژه دیجیتالی به نام “zoom arz” داریم که به ثبت و اعتبارسنجی مدارک تحصیلی بر روی بلاکچین می ‌پردازد. در اینجا، قرارداد اصلی “zoom arz” در اتریوم اجرا می ‌شود و تمامی مدارک تحصیلی و اطلاعات کاربران در آن ذخیره می ‌شوند.

قرارداد تأیید کننده (Verifier Contract): این قرارداد تأیید مدارک تحصیلی ارائه شده توسط دانش ‌آموزان را بررسی می ‌کند و تصدیق می‌ کند که این مدارک معتبر هستند. این تصدیق توسط اتریوم Mainnet صورت می ‌گیرد.

“به زبان ساده، شبکه اتریوم مسئول تضمین امنیت و تایید درستی تراکنش ‌ها و در نهایت ذخیره‌ سازی آن ها است. اما اجرا و پردازش تمامی تراکنش ‌ها به عهده لایه دوم است.”

حال می توان به یک پرسش مهم پاسخ دهیم، دارایی کاربران در کدام لایه نگهداری می شود؟

این پرسش مهم زمانی مطرح می شود که پروژه لایه دومی هک شود و یا یک باگ امنیتی باعث از دست رفتن اطلاعات حساب ها شود. دوستان دارایی کاربران در لایه اول که اتریوم است، نگهداری می‌ شود. در نتیجه اگر لایه دوم (لایه آف‌چین) هک شود یا مشکلی پیش بیاید، دارایی کاربران در لایه یک (اتریوم) امن خواهد ماند. چرا که تمامی معاملات و تراکنش ‌ها در اتریوم تأیید و ذخیره می ‌شوند. به این ترتیب، معاملات و دارایی‌ های کاربران در لایه یک محافظت شده و امنیت آن‌ ها توسط شبکه اتریوم تضمین می ‌شود.

• عملکرد ماشین مجازی Off-chain در لایه دوم:

در واقع، Off-chain virtual machine (VM) یک ماشین مجازی آف‌چین است که وظایف اجرای تراکنش ‌ها و ذخیره ‌سازی وضعیت را در مکانی مستقل از ماشین مجازی اتریوم (EVM) انجام می‌ دهد. این ماشین مجازی آف‌چین به عنوان محیط اجرایی تراکنش ‌ها در پروتکل ZK-Rollup عمل می‌ کند. عملکرد اصلی این ماشین مجازی آف‌چین در اجرای تراکنش ‌ها و نگهداری وضعیت ‌ها است. این ماشین مجازی مستقل از ماشین مجازی اتریوم و تمامی تراکنش‌ ها و تغییرات وضعیت در آن انجام می ‌شود.

به بیان ساده تمامی مراحل اجرا و پردازش در لایه دوم توسط این ماشین مجازی انجام می شود و در نهایت در قالب یک سند رول شده در اختیار ماشین مجازی اتریوم برای تایید قرار می گیرد.

اما پروژه های لایه دومی ZK-Rollup در چه مواردی به شبکه اصلی اتریوم نیاز دارند؟

Data availability  (دسترسی به داده‌ ها):

مهم ترین موردی که نیاز شبکه لایه دوم به اتریوم را نشان می دهد، انتقال اطلاعات و وضعیت حساب ها می باشد. شبکه اتریوم باید یک دسترسی به اطلاعات پردازش شده در لایه دوم داشته باشد و همچنین لایه دوم نیز یک دسترسی به شبکه لایه اول برای اعتبارسنجی داده ها نیاز دارد.

Transaction finality (تایید نهایی تراکنش ها):

یکی از مهم‌ ترین نکات برای یک ZK-Rollup این است که تراکنش‌ های انجام ‌شده در لایه دوم (آف‌چین) باید در نهایت در لایه اصلی (لایه ۱) تایید شوند و به عنوان تراکنش‌ های معتبر در نظر گرفته شوند. این تایید از اهمیت زیادی برای اجرای قراردادها و تراکنش ‌ها در بلاکچین برخوردار است.

Censorship resistance  (مقاومت در برابر سانسور):

تراکنش‌ ها و تغییرات وضعیت در لایه دوم باید در برابر تداخل یا تغییرات نادرست محافظت شوند. تضمین مقاومت در برابر سانسور به معنای این است که افراد یا سازمان‌ هایی که از جلوگیری از انجام تراکنش‌ ها یا تغییر داده ‌ها در شبکه آف‌چین تلاش می‌ کنند نتوانند به سادگی این کار را انجام دهند.

---

نحوه کار ZK-Rollup ها

در این بخش به صورت گام به گام مراحل پردازش یک تراکنش را بررسی می کنیم:

1. درخواست تراکنش: کاربر یک تراکنش ایجاد می ‌کند. این تراکنش از لایه اصلی اتریوم به لایه دوم ZK-Rollup ارسال می شود.

2. پردازش تراکنش: تراکنش وارد لایه دوم می‌شود. در این مرحله، سیکوئنسرها (Sequencers) مسئول پردازش تراکنش‌ها و ایجاد بلوک‌ها هستند.

3. دسته بندی تراکنش ها: سیکوئنسرها تراکنش‌ ها را دسته ‌بندی کرده و آماده جای گذاری در بلاک ها می ‌کند.

4. ایجاد بلاک ها : سپس با استفاده از گواه اثبات دانش صفر تولید کنندگان بلاک، بلاک ها را ایجاد می کنند.

5. تأیید مدارک: در این مرحله Verifier ها مدارک گواه اثبات دانشی که ارائه شده را تایید می کنند که به این فرآیند validity proofs می گویند، سپس برای اعتبارسنجی به لایه اتریوم ارسال می کنند.

6. تأیید نهایی: اگر مدارک گواه اثبات دانش صفر ارائه شده معتبر باشند، تأیید نهایی توسط تولید کنندگان بلوک اتریوم (Ethereum Mainnet) صورت می ‌گیرد.

7. ثبت در بلاکچین اتریوم: اگر تراکنشی مشکلی نداشته باشد و مدارک ارائه شده تایید بشود، در نهایت تراکنش در بلاکچین اتریوم ثبت خواهد شد.

تصویر زیر تمامی فرآیند ذکر شده را به شما نشان می دهد:

---

حفظ حریم خصوصی و اطلاعات کاربران در ZK-Rollup ها

همان طور که بارها گفته شد، zk rollup ها با استفاده از مفهوم Zero-knowledge می توانند امنیت و حریم خصوصی را برای کاربران فراهم کنند. اما اجازه بدید در این بخش کمی بیشتر با این فرآیند آشنا بشویم:

Zksnarks  و zkstarks دو نوع متداول از zero-knowledge proofs هستند که در امنیت و حفظ حریم خصوصی در بلاکچین و سایر سیستم‌ ها به کار می ‌روند:

zksnarks (Zero-Knowledge Succinct Non-Interactive Argument of Knowledge):

استفاده در بلاکچین:  zksnarks معمولاً در بلاکچین ‌ها برای تأیید تراکنش‌ ها و ارائه داده‌ ها بدون لزوم نشان دادن اطلاعات ورودی (مثل ارسال ‌کننده و گیرنده) به کار می ‌روند. این مورد در مواردی که نیاز به حفظ حریم خصوصی دارید، مفید است.

zkstarks (Zero-Knowledge Scalable Transparent Argument of Knowledge):

استفاده در بلاکچین: zkstarks نیز در بلاکچین ‌ها مورد استفاده قرار می ‌گیرند اما برای تراکنش‌ های بزرگ ‌تر و پیچیده ‌تر کارآمدتر هستند. برخی پروژه ‌ها از zkstarks به عنوان یک رویکرد بهبود یافته برای تأیید تراکنش ‌ها و سازگاری با بیشتر انواع داده ‌ها استفاده می ‌کنند.

اجازه بدید با یک مثال تفاوت‌ های بین zksnarks و zkstarks را توضیح دهیم:

تصور کنید شما یک اپلیکیشن پرداخت موبایلی دارید و می ‌خواهید امنیت تراکنش‌ ها و حفظ حریم خصوصی کاربران را بهبود ببخشید.

استفاده از  zksnarks:

با  zksnarks، شما می ‌توانید تراکنش‌ های پرداختی کاربران را انجام دهید بدون اینکه اطلاعات حساب بانکی کاربران آشکار شود.

مثال: یک فرد می ‌خواهد به دوستش مبلغی پرداخت کند، اما نمی ‌خواهد جزئیات حساب بانکی خود را برای او آشکار کند. با استفاده از zksnarks، او می ‌تواند اثبات کند که پرداخت انجام شده و مبلغ به مقصد رسیده، اما بدون نیاز به نمایش اطلاعات حساب بانکی.

استفاده از  zkstarks:

اگر اپلیکیشن پرداخت موبایلی شما بلاک های بزرگی از تراکنش ‌ها را پردازش می ‌کند (مانند تراکنش‌ های یک شبکه بزرگ)، zkstarks  می‌تواند استفاده‌ های مناسبی داشته باشد.

 به عنوان مثال، اگر شما می ‌خواهید تمام تراکنش ‌ها را در یک بلاک ادغام کنید و صحت تمام این تراکنش‌ ها را تأیید کنید، zkstarks  به شما امکان می ‌دهد به طور موثر اثبات کنید که همه تراکنش‌ ها در بلاک صحیح هستند.

در این مثال‌ ها همچنان هدف اصلی حفظ حریم خصوصی و تأیید صحت تراکنش‌ ها است، اما zksnarks معمولاً برای تراکنش ‌های انفرادی و کوچک ‌تر به کار می ‌روند، در حالی که zkstarks معمولاً برای تراکنش‌ های گروهی بزرگ ‌تر مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

---

معایب و مزایای ZK-Rollup

ویتالیک بوترین خالق اتریوم در یک کنفرانسی در مورد اهمیت پروژه های لایه دو سخنرانی جالبی داشت که در آن به zksnarks اشاره ای کرد و گفت: zksnarks در مقایسه با رقیبان خود در میان مدت و بلند مدت دست بالاتری دارد و موفقیت این مدل پروژه ها کاملا واضح است.

ما نیز در این بخش به چندین ویژگی مثبت و منفی ZK-Rollup ها می پردازیم تا از اهمیت این مدل پروژه ها مطلع بشویم:

ویژگی های مثبت:

• حریم خصوصی : ZKP به افراد امکان می ‌دهد اطلاعات خصوصی خود را حفظ کنند. به عنوان مثال، زمانی که شما نیاز به اثبات صحت سندی دارید، می ‌توانید این کار را بدون فاش کردن جزئیات حساب‌ ها یا اطلاعات خصوصی انجام دهید.

• کاربردهای گسترده: ZKP  به عنوان یک ابزار کاربردی در حوزه ‌های مختلفی مانند رمزنگاری، امنیت داده، تأیید هویت، حریم خصوصی در بلاکچین، و بسیاری از زمینه‌ های دیگر کاربرد دارد.

• کارایی و سرعت: تکنولوژی ‌های ZKP در مواردی می ‌توانند بهبود چشمگیری در کارایی و سرعت محاسبات فراهم کنند، به خصوص در مقایسه با روش‌ های سنتی مانند رمزنگاری کلید های عمومی .

• امنیت بالا: ZKP  از رمزنگاری قوی بهره می ‌برد و این به امنیت اطلاعات منجر می ‌شود.

• دسترسی به اطلاعات بدون نیاز به انتقال آن: ZKP  به افراد امکان می ‌دهد اطلاعات را تأیید کنند بدون آن که بخواهند آن اطلاعات را به دیگران منتقل کنند.

• تأیید هویت بدون افشای بر اطلاعات شخصی: امکان تأیید هویت فرد بدون فاش کردن اطلاعات حساب ‌ها و شخصیت ارائه می ‌دهد.

• اهمیت در دنیای مدرن: با افزایش حفظ حریم خصوصی در دنیای مدرن، ZKP تبدیل به ابزاری حیاتی در امور مالی، بهداشت، امنیت داده، و بسیاری از زمینه ‌های دیگر شده است.

• انتقال دارایی با سرعت بالا: کاربران می توانند دارایی خود را به راحتی و با سرعت بالا از لایه دوم به لایه اول منتقل کنند.

• استفاده در سیستم‌ های متمرکز و غیرمتمرکز: ZKP  ها در هر دو نوع سیستم متمرکز و غیرمتمرکز (مانند بلاکچین) مورد استفاده قرار می ‌گیرند.

ویژگی های منفی:

• پیچیدگی: برخی از ZKP ها ممکن است پیچیده و سخت در اجرا باشند و نیاز به دانش فنی دقیق داشته باشند.

• مصرف منابع محاسباتی: برخی از ZKP ها نیاز به منابع محاسباتی بیشتری دارند که ممکن است سنگین باشد.

• نیاز به دانش خصوصی: تعاملZKP ها با EVM نیاز به دانش فنی و امنیتی دارد که ممکن است برای افراد معمولی دشوار باشد.

• مسائل مربوط به تطابق: در بعضی مواقع، نیاز به تطابق میان طراحی ZKP و پروتکل‌ های متصل به آن می ‌تواند به چالش کشیده شود.

• پذیرش محدود: در برخی از صنایع و بخش‌ ها، ادغام ZKP ها به دلیل مشکلات قانونی یا مشکلات اعتبار پذیرش ممکن است محدود باشد.

• هزینه: توسعه و پیاده ‌سازی ZKP ها نمی‌ تواند ارزان باشد و ممکن است هزینه ‌های اضافی به دنبال داشته باشد.

• توسعه پیچیده: توسعه و پیاده‌سازی ZKP ها ممکن است زمان ‌بر و پیچیده باشد.

• نیاز به پشتیبانی و توسعه ‌دهی مداوم: ZKP  ها نیاز به پشتیبانی و توسعه ‌دهی مداوم دارند تا از به ‌روز بودن و امنیت آن ‌ها اطمینان حاصل شود.

• خطر تمرکز: اگر sequencer بتوانند با یکدیگر تبانی کنند، می توانند بر ترتیب تراکنش ها تأثیر بگذارند.

---

بررسی آینده پیش روی ZK-Rollup

آینده پیش ‌روی تکنولوژی ZK-Rollup بسیار جذاب به نظر می‌ آید. این تکنولوژی به سرعت در حال رشد و توسعه است و برخی پیش‌ بینی‌های زیر را می ‌توان در مورد آینده ZK-Rollup داد:

رشد اعتبار: ZK-Rollups  توجه بیشتری را از سوی پروژه ها و توسعه دهندگان به خود جلب می کند. در نتیجه، در آینده احتمالا شاهد افزایش تعداد پروژه‌ ها و پروتکل‌ های ZK-Rollup خواهیم بود.

قابلیت همکاری پیشرفته:  ZK-Rollups به طور فزاینده ای با سایر فناوری های لایه ۲ ادغام می شوند. در آینده احتمالا شاهد تعاملات بهبود یافته بین لایه های مختلف در اکوسیستم بلاکچین خواهیم بود.

موارد استفاده گسترده تر: با گذشت زمان، برنامه های ZK-Rollup در صنایع مختلف، از اتریوم و سایر بلاکچین ها گرفته تا خدمات مالی، امنیت، مدیریت هویت، مراقبت های بهداشتی و غیره متنوع خواهند شد.

پیشرفت‌ های امنیتی و حریم خصوصی: فناوری دانش صفر در ZK-Rollups به افزایش امنیت تراکنش و حفظ حریم خصوصی داده ‌های کاربر ادامه خواهد داد.

مقیاس ‌پذیری پیشرفته: مزایای مقیاس ‌پذیری ZK-Rollup احتمالاً منجر به ایجاد بلاکچین ‌هایی با ظرفیت ‌های بالاتر و عملکرد بهتر می ‌شود.

در نهایت با توجه به موارد ذکر شده و همچنین دیدگاه مثبت تیم هسته اتریوم به ZK-Rollup ها، می توان امیدوارم بود پروژه هایی که زیر چتر ZK-Rollup فعالیت می کنند، آینده ی روشنی داشته باشند.

---

پروژه های فعال ZK-Rollup

در این بخش پروژه هایی که از فناوری ZK-Rollup برای ارائه راه حل های مقیاس پذیر و کارآمد استفاده می کنند و در عین حال امنیت و تمرکززدایی شبکه های بلاکچین را تضمین می کنند، را بررسی می کنیم:

zkSync : یک راه حل مقیاس پذیر لایه ۲ برای اتریوم است که از فناوری ZK-Rollup استفاده می کند. هدف این پروژه افزایش قابل توجه مقیاس پذیری و کارایی تراکنش های اتریوم و قراردادهای هوشمند است. این پروژه توسط Matter Labs راه اندازی شده است.

Loopring: Loopring  یک پروتکل لایه ۲ و صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که از ZK-Rollup برای ارائه معاملات پرسرعت و کم هزینه در بلاکچین اتریوم استفاده می کند. کارایی تجارت غیرمتمرکز را افزایش می دهد.

StarkWare: StarkWare  راه حل های مقیاس پذیر و کارآمد Layer-2 را با استفاده از اثبات های مبتنی بر  STARK، که نوعی اثبات دانش صفر هستند، ارائه می دهد. آنها با پروژه های مختلفی کار می کنند تا فناوری ZK-Rollup را به برنامه هایی مانند DeFi و NFT بیاورند.

Hermez: Hermez  یک راه حل مقیاس ‌پذیری لایه ۲ است که بر اساس فناوری ZK-Rollup ساخته شده است که بر بهینه ‌سازی مقیاس‌ پذیری شبکه اتریوم، به ویژه برای انتقال و پرداخت توکن تمرکز دارد.

zkTube: zkTube پروتکل Layer-2 دیگری برای اتریوم است که از فناوری ZK-Rollup برای بهبود توان تراکنش و کاهش هزینه های گس استفاده می کند. طیف گسترده ای از برنامه های DeFi و بلاک چین را هدف قرار می دهد.

Zcash : این پروژه یک ارز دیجیتال حریم خصوصی است که از تکنولوژی ZK-SNARK برای حریم خصوصی بیشتر تراکنش ‌ها استفاده می ‌کند.

---

بیشتر بخوانید:

• سرویس نام اتریوم  چیست؟
• راه حل های لایه ۲ بلاکچین چیست؟
• بهترین زبان های برنامه نویسی قرارداد هوشمند
• دارایی مصنوعی چیست؟
• پاراچین چیست؟
• رقبای بلاکچین اتریوم کدامند؟
• بلاکچین لایه ۱ چیست؟
• تست نت چیست؟ 
• شبکه لیکوئید چیست؟ 
• آموزش کار با پروتکل سیناپس